Międzynarodowy Komitet Ravensbrück

Międzynarodowy Komitet Ravensbrück (dalej : MKR) powstał 26 kwietnia 1965 r. , w 20 rocznicę wyzwolenia obozu, podczas konferencji w Berlinie. Wtedy to, pełnomocne delegatki narodowych komitetów przyjaźni z Ravensbrück z Austrii, Belgii, Czechosłowacji, Danii, Francji, Holandii, NRD, Norwegii, RFN, Polski oraz Węgier powołały do życia MKR i określiły jego zadania oraz cele w formie oficjalnej Deklaracji. Współpracę z MKR zadeklarowało 17 europejskich komitetów narodowych. Długo planowane powstanie MKR dało trwały wyraz pamięci o cierpieniach i śmierci, a także o solidarności wśród więźniarek obozu KL Ravensbrück. 24 maja 1996 r. Walne Zgromadzenie MKR przyjęło swój Statut, zmieniony w dn. 19 maja 1999 r. Dokumentem tym nadano Komitetowi charakter stowarzyszenia o oficjalnej nazwie – Międzynarodowy Komitet Ravensbrück. Od roku 1965 r. kolejne posiedzenia MKR odbywają się corocznie w poszczególnych krajach członkowskich.

1. GENEZA POWSTANIA

Współpraca byłych więźniarek KL Ravensbrück rozpoczęła się od razu po wojnie. Więźniarki były wtedy świadkami w procesach sądowych kierownictwa obozu. Od 1948 r. zaczęto organizować spotkania więźniów z różnych krajów, podczas których dyskutowano o sposobie urządzenia Muzeum oraz miejsca pamięci o obozie Ravensbrück. W listopadzie 1956 r. w Berlinie (b.NRD) odbyła się konferencja z udziałem delegatek z 10 krajów. Zaapelowano wtedy do wszystkich komitetów o wspólną organizację Międzynarodowego Muzeum. Prace koordynował tymczasowy Komitet Międzynarodowy. Poproszono więźniarki o podarowanie ocalałych świadectw życia obozowego, aby je pokazać na wystawie Muzeum. Zgodnie z muzealną koncepcją, na przykładzie obozu Ravensbrück chciano pokazać europejski wymiar zbrodni niemieckiego, nazistowskiego reżimu. Przedstawiciele każdej narodowości mogli urządzić w bunkrze cele wg własnej koncepcji. Życzeniem MKR było by cele te stanowiły wyraz narodowej oraz indywidualnej pamięci. We wrześniu 1959 r. nastąpiło uroczyste otwarcie Miejsca Pamięci Ravensbrück z udziałem 1800 byłych więźniarek z 22 krajów. Po tej dacie komitet nie zbierał się, wznowienie prac nastąpiło pod wpływem tworzenia międzynarodowych komitetów innych niemieckich obozów nazistowskich. W lutym 1965 r. w Brukseli (Belgia) odbyła się konferencja w celu reorganizacji tymczasowego Komitetu Międzynarodowego. 3 kwietnia 1965 r. w Brukseli (Belgia) odbyła się kolejna konferencja na której podjęto decyzję o wznowieniu prac Komitetu.

W dniu 26 kwietnia 1965 r. , w 20 rocznicę wyzwolenia obozu, utworzony został MKR oraz sformułowana została w formie dokumentu jego Deklaracja. Siedzibą MKR stał się Paryż (Francja), a symboliczną siedzibą Ravensbrück.

Zgodnie z literą b) Deklaracji „Międzynarodowa Wspólnota Obozowa Ravensbrück będzie działać – wspólnie z rodzinami zmarłych koleżanek – na rzecz uczczenia i zachowania pamięci ofiar. Będzie się ona starać o to, żeby zawarta w obozie przyjaźń przetrwała i dalej się rozwijała. Ta przyjaźń wiąże (…) bez względu na narodowość, polityczne poglądy, rasę i religię. MWO będzie dążyć do wzajemnego porozumienia między narodami i tym samym przyczyni się do utrzymania pokoju na świecie”.

MKR zadeklarował podjęcie działań w następujących kwestiach (pkt 1-5 Deklaracji):

• wymierzenia sprawiedliwej kary faszystowskim sprawcom zbrodni wojennych;

• walki z przejawami odradzania się faszyzmu;

• występowania przeciwko wszelkim przejawom gnębienia ludzi i narodów;

• wspólnej walki o wolność i niepodległość narodów;

• wychowania młodzieży w duchu walki z faszyzmem;

• przyczynienia się do utrzymania pokoju i porozumienia między narodami;

• podjęcia starań o zebranie ze wszystkich krajów dokumentów, na podstawie których powstanie dokładna prezentacja historii obozu.

Zgodnie z Deklaracją każdy kraj który jest członkiem Wspólnoty Obozowej delegować ma do Międzynarodowej Wspólnoty Obozowej (MKR) dwie przedstawicielki. Na czele Międzynarodowej Wspólnoty Obozowej (MKR) stać ma 7 osobowe Prezydium, które wybiera Prezydenta.

26 kwietnia 1965 r. przeprowadzone zostały pierwsze wybory, w wyniku których na Przewodniczącą wybrana została Pani adwokat Renée Mirande-Laval z Francji. Była ona koordynatorką Tymczasowego Komitetu Ravensbrück w latach 1954-1959. Funkcję Prezydenta MKR pełniła aż do swojej śmierci w 1979 r.

24 maja 1996 r. Walne Zgromadzenie MKR przyjęło Statut, zmieniony 19 maja 1999 r. Dokumentem tym nadano Komitetowi charakter stowarzyszenia (zgodnie z prawem francuskim) o oficjalnej nazwie – Międzynarodowy Komitet Ravensbrück.

W art. 2 ustanowiono, że celem MKR jest „zapewnienie ochrony i integralności historycznych śladów dawnego, nazistowskiego obozu koncentracyjnego dla kobiet w Ravensbrück, uwiecznienie pamiątek po osobach które były tam więzione, zostały zabite, czuwanie nad prawami moralnymi i materialnymi ocalałych, a także rodzin zmarłych, zapewnienie relacji przyjaźni pomiędzy nimi, informowanie nowych pokoleń i przyczynianie się do utrzymania pokoju na świecie”.

Potwierdzono, że siedzibą symboliczną jest Ravensbrück, miasto Furstenberg (Niemcy) natomiast siedzibą faktyczną jest Paryż.

Ustanowiono, że trwanie MKR jest nieograniczone czasowo (art.4). Aktywnymi członkami stowarzyszenia są reprezentanci wyznaczeni przez stowarzyszenia lub grupy narodowe, które zrzeszają dawnych więźniów i rodziny zaginionych w obozie w Ravensbruck. Aby stać się częścią stowarzyszenia należy otrzymać aprobatę podczas sesji plenarnej Komitetu. (art.5). Członkostwo traci się przez rezygnację stowarzyszenia lub grupy narodowej (art.6).

Zgodnie z art. 7 Statutu źródłami utrzymania Komitetu są:

- składki członkowskie stowarzyszeń i grup narodowych;

- dotacje państwowe oraz ze strony organizacji europejskich i międzynarodowych;

- darowizny od osób fizycznych lub prawnych zainteresowanych sprawą.

Komitet prowadzony jest przez Zarząd, którego członkowie wybierani są na 4 letnią kadencję. Możliwy jest ich ponowny wybór na kolejną kadencję.

Komitet zbiera się na Zgromadzeniu Zwyczajnym, raz w roku, w jednym z krajów europejskich. Posiedzenie Zgromadzenia Zwyczajnego składa się z członków Zarządu, reprezentacji stowarzyszeń i grup narodowych przynależących do Komitetu oraz dyrektora Miejsca Pamięci Ravensbruck.

2. DZIAŁALNOŚĆ, CELE, ROLA

Od roku 1965 r. kolejne posiedzenia odbywają się corocznie w poszczególnych krajach członkowskich. Po przedyskutowaniu bieżących problemów, podejmowane są decyzje, uchwalane rezolucje. Omawiane są sposoby przekazywania historii obozu Ravensbrück, wydawania i gromadzenia publikacji, rozpowszechniania informacji nt. obozu, organizacji imprez tematycznych. Opracowywane są relacje z różnych krajów np. na temat pracy z młodzieżą.

Oprócz wspólnych posiedzeń MKR z udziałem delegatek krajowych, odbywały się także inne spotkanie międzynarodowe. W lipcu 1967 r. w Berlinie, z inicjatywy MKR, odbyło się spotkanie dzieci i kobiet z Ravensbrück. Uczestniczyło w nim 350 osób z 11 krajów. W maju 1971 r. odbyła się konferencja historyczna MKR w Jaszowcu (Polska) nt. „ Ruch oporu w Ravensbrück”. Konferencję zorganizowała Pani dr Wanda Kiedrzyńska przy współpracy MKR. Uczestnicy przybyli z 13 krajów. W listopadzie 1974 r. w Steinhaus/ Semmering (Austria) na zaproszenie rządu Austrii, odbyło się spotkanie 178 więźniarek z 16 krajów.

Członkinie MKR są szanowane, otrzymują prestiżowe odznaczenia, odgrywają istotną rolę w demokratycznym rozwoju swoich krajów. Fakt, że są to kobiety z Ravensbrück, odgrywa przy tym szczególną rolę.

Członkiniami MKR ze strony polskiej w latach 1965-2004 były m.in.

Wanda Kiedrzyńska - doktor historii, pracowała w Wojskowym Biurze Historycznym. Gdy wybuchła II wojna światowa aktywnie uczestniczyła w ruchu oporu. Została aresztowana wraz z mężem i osadzona w więzieniu na Pawiaku. Mąż był oficerem wojska polskiego i zginął w KL Auschwitz. 30 maja 1942 roku wywieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Po wojnie pracowała w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk. Razem z Olgą Dickman założyła Klub Ravensbrück i była jego pierwsza przewodniczącą. Przez wiele lat prowadziła tam bardzo cenną działalność, organizując pomoc dla więźniarek, spotkania i uroczystości rocznicowe. Reprezentowała Polki na konferencjach i zjazdach. Po wojnie zajęła się gromadzeniem materiału dokumentacyjnego o rożnych aspektach życia w obozie: ciężkiej niewolniczej pracy, działalności konspiracyjnej i kulturalnej więźniarek. Zgromadziła tez dokumentacje o okrucieństwie eksperymentów medycznych dokonanych na 74 Polkach. Jeździła do Ravensbrück zbierając dokumentację. Uzupełniła o ocalałe w szwalni obozowej i wywiezione przez więźniarki listy transportów więźniarek. Zbierając zeznania byłych więźniarek uzupełniała listy imienne. Wydała szereg publikacji dotyczących obozu w Ravensbrück m.in. pracę historyczną wydaną przez wydawnictwo Książka i Wiedza pt. „ Ravensbrück – kobiecy obóz koncentracyjny”. Książka ta stanowi próbę naukowego opracowania całokształtu dziejów i życia obozu. Zmarła w kwietniu 1985 roku w Warszawie.

Krystyna Usarek – aresztowana 30 lipca 1944 r., więziona na Pawiaku. W sierpniu 1944 r. wywieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück wraz z matką Stefanią. Po zakończeniu II Wojny Światowej mieszkała i pracowała w Warszawie. Pracowała w redakcji reportaży Polskiego Radia. Zmarła 12.09.2008 r.

Stanisława Bafia - W marcu 1941 została aresztowana przez Niemców za rozpowszechnianie prasy konspiracyjnej. Była więziona w Zamościu, następnie na Zamku Lubelskim. 21 września 1941 została wywieziona do KL Ravensbrück, gdzie była poddawana eksperymentom pseudomedycznym. Z obozu wyszła z transportem ewakuacyjnym 28 kwietnia 1945. Po wojnie zamieszkała w Zakopanem, a potem w Krakowie, gdzie zdała maturę. Ukończyła Studium Spółdzielcze na Uniwersytecie Jagiellońskim (pedagogika). Pracowała jako kierowniczka ds. pedagogicznych w Ośrodku Szkoleniowym Związku Spółdzielni Spożywców (późniejsze "Społem"). Zmarła w 2008 roku.

Marta Baranowska– aresztowana maju 1941 r. za przynależność do tajnej organizacji. Wywieziona do KL Ravensbrück w sierpniu 1941 r. Jedna z pierwszych Polek, która pełniła funkcję „blokowej” w obozie. Swoją pozycję wykorzystywała dla dobra więźniarek.

3. POSIEDZENIA MKR 2016 i 2017 r.

W dniach 17-21 maja 2016 r. w Wiedniu odbyło się coroczne posiedzenie MKR. W spotkaniu uczestniczyły przedstawicielki 12 krajów. Organizatorem i gospodarzem spotkania była austriacka organizacja Lagergemeinschaft Ravensbrück und Freundeskreis e.V.

Stronę polską reprezentowała Hanna Nowakowska, córka i wnuczka nieżyjących już więźniarek KL Ravensbrück (nr obozowy 63 392 i 63 393), oficjalny polski przedstawiciel w MKR i Barbara Piotrowska, która po Powstaniu Warszawskim, jako dziecko, wywieziona została do KL Ravensbruck (nr obozowy 64 923).

W dniach 9-13 czerwca 2017 r. w Kladno (Czechy) odbyło się coroczne posiedzenie MKR. W spotkaniu uczestniczyły przedstawicielki 10 krajów. Organizatorem i gospodarzem spotkania była czeska organizacja Spolek pro zachowani odkazu ceskeho odboje, a współorganizatorem czeskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i samorządy miast Kladno i Lidice.

Stronę polską reprezentowały Hanna Nowakowska i Barbara Piotrowska.

Podczas posiedzenia omawiane były następujące kwestie:

• sprawy związane z pracami prowadzonymi przez Muzeum Miejsce Pamięci i Przestrogi KL Ravensbrück Memorial. Poszczególne kraje przedstawiały sprawozdania z aktywności/działań narodowych prowadzonych przez środowiska byłych więźniarek i następnych pokoleń oraz plany na przyszłość;

• konieczność zagospodarowania niszczejących budynków na terenie obozu,

• tworzenie strony internetowej MKR (strona internetowa została przygotowana, lecz brak środków na jej uruchomienie w czterech językach);

• potrzeba uczestnictwa przedstawicieli wszystkich krajów należących do MKR w pracach i corocznych posiedzeniach Komitetu (kwestia wieloletniej nieobecności strony polskiej i negatywnych tego konsekwencji);

• uaktualnienie Rezolucji z roku 2016 pt.: „Dla tolerancji i otwartej dla pokoju Europy”;

• jednogłośne przyjęcie do realizacji pomysłu opracowania międzynarodowego komiksu/ opowiadania sekwencyjnego o ofiarach KL Ravensbrück (pomysł zgłosiła strona Polska).

4. PODSUMOWANIE

Szczególnie podkreślić należy potrzebę uczestnictwa przedstawicieli wszystkich krajów należących do MKR w pracach i corocznych posiedzeniach Komitetu. 10-letnia nieobecność polskiego w corocznych posiedzeniach MKR (przerwa od 2006 do 2016 roku) spowodowała wiele niekorzystnych efektów dla tworzenia pozytywnego wizerunku Polski i polskich weteranów, upowszechniania wiedzy na temat zasług Polski i Polaków, spraw środowiska polskich kombatantów, w tym środowiska byłych więźniarek KL Ravensbrück. Wznowienie polskiej obecności nastąpiło dopiero w 2016 roku, gdy na to miejsce wybrana została Hanna Nowakowska.

Zarząd MKR wystosował prośbę, aby Polska podjęła się roli gospodarza i organizatora posiedzenia MKR w maju 2018 roku. Prośba ta została poparta przez wszystkich uczestników posiedzenia w Kladnie, z których większość nigdy w Polsce nie była, a jest bardzo zainteresowana poznaniem polskiej historii w tym w okresie II Wojny Światowej. Warto dodać, że ostatnie i jak dotąd jedyne posiedzenie MKR było organizowane przez Polskę prawie 50 lat temu.